Ik hoor wel eens van nabestaanden dat, vlak na het overlijden van hun geliefde, het lijkt of diegene slaapt. Een aantal dagen later zeggen ze te zien dat de overledene echt helemaal weg is. Ik vind dat goed verwoord, alsof na een paar dagen de ziel is vertrokken. Helaas weten we niet zeker of er, na ons leven hier op aarde, meer is. Als we dat wel wisten zou de dood misschien minder beladen zijn.

Als je een geliefde of iemand die dicht bij je staat verliest, gaat er een andere wereld voor je open. En alhoewel het intens verdrietig is, kan een verlies ook rijker maken. Het kan behoorlijk ingrijpend zijn waardoor je andere emoties en gedachten ervaart. Zo heeft de dood mij doen beseffen dat je verlies op vele vlakken kunt beleven. Niet alleen door een overlijden, maar ook door een scheiding of wanneer iemand zijn of haar baan verliest. Toen mijn broer overleed, realiseerde ik me dat ineens veel duidelijker en ging ik alsnog in gesprek met mensen in mijn omgeving die eerder iemand hadden verloren of iets heftigs hadden meegemaakt. Naar mijn idee had ik ze toen niet genoeg aandacht gegeven.

Inmiddels ben ik al enige jaren uitvaartondernemer en ben ik min of meer dagelijks met dood en overlijden bezig. Ook met mijn gezin praat ik geregeld over mijn werk en de dood. Daardoor is er een zekere gewenning ontstaan op bepaald vlak. Maar afscheid nemen wordt er niet makkelijker op. Het is heel persoonlijk en je kan het maar één keer doen.

Mijn besef van verlies en de dood hebben mij emotioneel en professioneel verrijkt. Dat geldt voor mij als mens, maar ook zeker in mijn rol van uitvaartbegeleider; ik weet hoe nabestaanden zich kunnen voelen. Zelfs, na bijna 15 jaar, blijft het voor mij een raar idee dat ik mijn overleden broer nooit meer zal zien. Ik ben blij dat ik na zijn overlijden bij hem kon zijn en afscheid van hem heb kunnen nemen. Door met eigen ogen te zien dat hij echt dood was, kreeg dat gegeven vorm in mijn hoofd en hart. Het bleek voor mij een goede manier om het verlies te verwerken.

Heeft u n.a.v. deze blog vragen over uw afscheid of dat van iemand in uw omgeving?

Neem contact op voor een vrijblijvende afspraak

Foto: Hazel Ling, Troost in Beeld

Sinds corona lijkt de dood niet meer zo’n taboe te zijn. Dat juich ik toe. Want wanneer iemand gaat overlijden, is het belangrijk maar ook helend om het afscheid te kunnen bespreken. Dus hoe meer de dood uit de taboesfeer komt, hoe beter wat mij betreft.

Daarom ben ik zo enthousiast over het congrestival Nieuw Bakje Troost dat het laatste weekend van oktober voor de 2^e keer door Winny Bos werd georganiseerd. Tijdens het evenement konden bezoekers kennismaken met tal van veelal creatieve producten, diensten en rituelen rondom het levenseinde, afscheid nemen en rouw.

Mooie rituelen rondom afscheid nemen en smaakvolle dingen gemaakt om herinneringen vorm te geven, in te bewaren of troost te geven.

Zoekt u naar ideeën rondom dit thema? Lees hier meer.

Ik was zelf ook een van de standhouders en was een weekend lang geboeid en geïnspireerd door de grote verscheidenheid aan verrassende initiatieven.

Een paar dingen vielen me op.

De sfeer was bijzonder zacht, open en niet-commercieel. Het aanbod was divers, goed doordacht en vooral dienend aan mensen die met een afscheid te maken hebben.

Zelf was ik erg enthousiast over deze rouwbakfiets van Immanuel Baan uitvaartbegeleiding. Ik denk dat deze bakfiets de gemiddelde Amsterdammer wel zal aanspreken.

Wilt u een keer praten over uw wensen? Neem contact met me op. Ik maak graag een afspraak met u om de mogelijkheden te bespreken tijdens een persoonlijk gesprek.

Een uitvaart is voor mij geslaagd wanneer die past bij de wensen van de overledene en de naasten. Rouwvervoer is daarbij een belangrijk onderdeel. Door er met de familie over te praten en te bedenken wat de overledene fijn zou vinden, komen we eigenlijk altijd uit op een persoonlijke invulling.
In deze blog neem ik u mee in mijn ervaringen van prachtige alternatieven die er zijn naast de bekende zwarte rouwauto.

Blauwe auto
Mevrouw hield enorm van blauw. Ook bij haar thuis had de kleur duidelijk de overhand. Dus toen ik haar dochter vroeg naar de wensen van haar moeder bij het rouwvervoer, schudde ze nee. Ze werd meteen enthousiast toen ik haar voorstelde om een blauwe auto te kiezen. Het is een prachtig plaatje geworden samen met de witte uitvaartkist met daarop het blauwe boeket.

Die oude snoek
Hij was een groot liefhebber van oldtimers, net als zijn vriendin. Ze stond erop dat ze zelf de mooie snoek reed, zoals ze hem zo vaak ergens naartoe gereden had. In hun eigen oldtimer. Het bloemenrek boven op de auto was overdadig gevuld met zonnebloemen, wat een wondermooi beeld opleverde.

De boot
Ook bij leven varen we graag dus waarom niet bij de dood. Zeker in Amsterdam is de boot een geliefd rouwvervoersmiddel. Omdat Amsterdam veel goede opstapplaatsen heeft, is het vervoer per boot altijd wel te regelen. Ik heb goede ervaringen met de Katz van Nautiek in het Oostelijk Havengebied. Deze oude blauwe politieboot kan overal aanleggen en leent zich qua interieur en individuele wensen heel goed voor het vervoer van een overledene en de naasten.

Denkt u nu al na over passend rouwvervoer? Dan is het een goed idee om een wilsbeschikking in te vullen.

Eigen boot
Ook met je eigen boot het rouwvervoer organiseren is bijna altijd mogelijk. Zolang er genoeg ruimte is voor de uitvaartkist is een eigen boot een hele mooie persoonlijke invulling. Met een paar creatieve aanpassingen en een paar sterke mensen die niet bang zijn om aan te pakken en te tillen, lukt het meestal wel.

De uitvaartbus
Een uitvaartbus is een heel verbonden manier van rouwvervoer. Nadat eerst de familie is opgehaald, rijdt de bus naar de rouwlocatie waar ze hun dierbare overledene in de bus plaatsen. Laatst wilde een familie alle bloemen mee naar huis nemen. De lege plek werd opgevuld met alle prachtige bloemstukken.

Paard en wagen
Hij was absoluut tegen auto’s in de stad en hield van de natuur. Ik dacht na en somde de mogelijkheden op. Toen ik ‘Met paard en wagen’ voorstelde, werd direct positief gereageerd. Op de dag van de uitvaart reed een stijlvolle houten wagen getrokken door Friese paarden door de stad, gevolgd door de vrienden en familie op de fiets. Zo bijzonder!
Op zoek naar meer uitvaartinspiratie? Ga naar mijn website.

Wanneer je rouwt om een overledene, kun je een mengeling aan emoties ervaren. Paniek, ongeloof, ontkenning, maar ook boosheid, weerstand, of schuldgevoel. Sommigen willen vechten of onderhandelen. Andere voelen alleen immens verdriet of raken in een depressie.

 

Rust brengen om de realiteit onder ogen te komen 

Het ergste wat u kon overkomen is gebeurd. U voelt paniek, ontkenning of misschien zelfs boosheid. Als uitvaartonderneemster ontmoet ik de nabestaanden vaak vlak na het moment dat hun dierbare is overleden. Voor mij is het belangrijk om dan vooral rust te brengen waardoor er ruimte is om de realiteit te laten neerdwarrelen. Wanneer de familie bij de overledene kan zijn en hem of haar kan zien, helpt dat in het proces. Ook als een lichaam er anders of vreemd uitziet.

 

Boosheid en verdriet 

Volwassenen, maar ook kinderen en jongvolwassenen zijn soms heel boos en hebben de neiging zich terug te trekken. Een paar vriendelijke woorden delen, laat staan een gesprek voeren is dan wel eens lastig. Ik probeer dan op een later moment contact te zoeken, maar het komt voor dat ik ze letterlijk van hun kamer ga halen om ze bij het gesprek te betrekken. Bij veel verdriet zorg ik dat de nabestaanden zich veilig voelen. Dat er ruimte is om te huilen. Dan zet ik koffie en thee, of haal een kan water. Het geeft wat ontspanning en rust.

 

Gebrek aan energie 

Gustaaf was mijn eerste contactpersoon tijdens een mooi, groot afscheid van een vriend. Hij was verdrietig, maar had voldoende energie om samen met mij het afscheid vorm te geven. Hij was de verbindende persoon tussen mij en alle anderen die meewerkten aan de uitvaart. Toen zijn eigen moeder overleed, bleek hij alle energie te missen die hij voelde bij het afscheid van zijn vriend. Hij vertelde me dat het allemaal niet lukte en het overzicht volledig kwijt was. Hij kon het niet opbrengen om iets te organiseren.

 

Op het moment dat dit gebeurt, neem ik de taken met liefde en plezier van de nabestaanden over. Gebrek aan energie is niet zozeer een fase van rouw, als wel iets wat iedereen die een geliefde verliest, kan overkomen. Het vreet energie waardoor het werkgeheugen minder kan opslaan. Je wilt wel dingen doen en denkt het te kunnen, maar er komt weinig van terecht omdat je je futloos en passief voelt, slecht slaapt en nauwelijks zin hebt om te eten.

 

(Te) snel weer aan het werk 

Iedereen rouwt op zijn of haar manier. Zo maak ik mee dat een nabestaande tijdens de dagen van het afscheid gewoon door wil werken. Of van plan is om meteen na het afscheid weer aan het werk te gaan. De dagen na de uitvaart ervaart zo iemand dan vaak dat hij of zij veel minder energie heeft. Het hoofd werkt niet goed. Proberen voor jezelf te bedenken wat je echt nodig hebt, en daar gehoor aan geven, dat is de kunst tijdens de eerste tijd in de rouw.

 

Schuldgevoel na zelfdoding

Met name bij zelfdoding zie ik dat nabestaanden met een onverteerbaar schuldgevoel achter kunnen blijven. Ze lopen rond met gedachtes en vragen als had ik het kunnen voorkomen, had ik er meer moeten zijn of heb ik wel genoeg voor hem gezorgd?

Dit gevoel met je meedragen maakt rouwen complex en zwaar. Maar schuldgevoel is ook een teken van verbinding.

Mijn ervaring is dat wanneer iemand zelfmoord pleegt hij dit niet wil delen, op geen enkele manier. Niet als z’n moeder hulp aanbiedt. Niet als hij bij z’n psychiater is. Hij praat er gewoonweg niet over en stapt uit het leven. Helaas zijn de nabestaanden helemaal machteloos. Als uitvaartbegeleidster probeer ik het bespreekbaar te maken.

 

Ik help je graag bij het vinden van troost 

Naast praktische zaken, is aandacht voor rouw voor mij een belangrijk thema waar ieder mens op zijn eigen manier mee omgaat. Het is altijd fijn om er met familie of vrienden over te kunnen praten. Daarnaast bestaat er ook specialistische zorg bij rouw en verlies. Ik ga graag in gesprek om te bespreken waar ik kan helpen bij het vinden van troost.

 

Al op jonge leeftijd kunnen kinderen te maken krijgen met rouw. Bijvoorbeeld omdat opa of oma is overleden. Of wanneer een kindje uit de klas een van zijn ouders verliest. Vaak verloopt de manier waarop kinderen met rouw omgaan anders dan bij een volwassene. Al begrijpen ze misschien nog niet alles, toch zijn er een aantal dingen om bij stil te staan.

 

Slapen krijgt een andere betekenis

Ik ervaar regelmatig dat volwassenen denken dat het beter is om kinderen weg te houden bij zoiets verdrietigs als een overlijden. Of dat je ze het kind niet vertellen dat hun geliefde opa is overleden, maar dat hij slaapt. Dat laatste is echt geen goed idee, kinderen kunnen slapen nogal eng gaan vinden omdat ze denken dat ze in een kist gestopt worden als ze slapen.

 

Gedrag van de volwassene neemt een kind over

Hoe een ouder zich ten aanzien van het thema dood opstelt, heeft vaak direct invloed op zijn of haar kind. Als een dochter liefdevol en met aandacht omgaat met haar overleden moeder, zal haar kind dat gedrag overnemen en als iets normaals ervaren. Maar andersom geldt dat ook; als de dochter liever niet bij haar overleden moeder aan het bed zit, dan zal haar kind dat ook niet snel doen.

Door je kind weg te duwen bij een afscheid of uitvaart, vergroot je het taboe rondom de dood. Je creëert iets mystieks, iets spannends, wellicht iets om bang voor te zijn. Door je kind erbij te betrekken, help je hem of haar met het verwerken van het gemis, het verdriet. Hij of zij begrijpt en ervaart beter wat doodgaan betekent.

 

Geef kinderen een taak

Net als voor ieder mens is het ook voor een kind belangrijk om gezien te worden. Het helpt als hij of zij zich betrokken voelt bij de uitvaart en niet genegeerd wordt. Het is dus een goed idee om je kind een taak te geven en iets te laten doen wat bij hem of haar past. Een lied of een gedicht voordragen bijvoorbeeld, of de kist versieren. Hij of zij krijgt de kans zijn emoties te uiten en ook de emoties van een ander te zien. Zo leert hij of zij dat emoties bij een verlies ook bij het leven horen.

 

Wanneer een kind zich afsluit

Er zijn ook situaties dat een kind het liefst zo min mogelijk met de situatie te maken wil hebben. Ook al doen zijn of haar ouders alle moeite om hun kind erbij te betrekken. Zo’n situatie vraagt wat meer geduld. Vaak lukt het mij als buitenstaander eerder om met het kind te praten. Ik vertel wat het betekent om verdriet te hebben, in de rouw te zijn en dat die gevoelens er allemaal mogen zijn. Daarnaast kan ik allerlei ideeën aanreiken, zoals wat hij of zij nog voor zijn lieve opa zou kunnen doen.

 

Ik ga graag in gesprek met volwassenen en kinderen. Hoe vinden zij troost? Hoe kan ik dat voor hen vormgeven en organiseren? Het is fijn om betekenis, rust en richting te kunnen geven en dat ervaar ik als het mooiste onderdeel van mijn werk.

 

De prachtige foto is van Trym Nilsen | Unsplash