De waarde van afscheidsrituelen
Bij het organiseren en inrichten van een uitvaart, krijg ik van de nabestaanden nog vaak de vraag wat gebruikelijk is. Meer dan eens denken mensen dat er een standaard protocol bestaat en een vaste volgorde in rituelen. Maar niets is gebruikelijk, zeker niet in Amsterdam en omstreken. Amsterdam is een smeltkroes van culturen, subculturen, vrijgevochtene en eigenwijzen met ieder zijn eigen wensen en rituelen. In deze blog deel ik graag mijn ervaringen met je.
Afscheidsrituelen zijn al eeuwenoud en zijn vaak verbonden aan een godsdienst of cultuur of komen voort uit een traditie. Culturen kennen rouwperiodes van een aantal dagen tot een heel jaar waarin nabestaanden bij elkaar komen om de overledene te herdenken en troost bij elkaar te vinden. Rituelen zijn waardevol en zijn er niet voor niets. Ze hebben een functie.
Je bent je vaak niet bewust van de waarde die ze hebben, totdat je het ervaart. Door mijn beroep als uitvaartbegeleider heb ik veel mogen leren van hedendaagse afscheidsrituelen, oude afscheidsrituelen en rituelen uit andere culturen.
Japanse rituelen
Na het overlijden van haar vader, had zijn dochter samen met haar familie verschillende rituelen voorgesteld die ze tijdens de dagen rondom het afscheid wilden uitvoeren. Bij het sluiten van de kist vond een traditionele vuurceremonie plaats. Een prachtig ritueel waarin de voorouders en de windstreken met spreuken, wensen en lieve woorden via rozenblaadjes werden geëerd. Later, tijdens de dienst, had een groep kendoka’s in traditionele, donkerblauwe gewaden afscheid genomen van hun Kendo-meester. De overledene was namelijk een fanatiek beoefenaar geweest van de Japanse vechtsport. De kendoka’s hadden zich rondom de uitvaartkist gegroepeerd en stonden in Kendo houding, sommigen met zwaard. Tijdens het ritueel dankten ze hun meester en legden ze een voor een, een roos op de kist. Na afloop vertelde de dochter me dat zij zich gesteund en getroost had gevoeld door de rituelen van aandacht en respect voor haar vader.
Kerkrituelen
Van oudsher komen mensen na een overlijden bijeen om te gedenken, zoals tijdens een avondwake. Tijdens de wake wordt het leven en de dood van de overledene herdacht en is veelal een moment voor rituelen die de nabestaanden troost bieden. Mensen kunnen een kaars aansteken, bij het kruis bloemen neerleggen en samen bidden.
Typische Surinaamse rituelen
Laatst mocht ik een uitvaart begeleiden van een Surinaamse man. In een eerder gesprek had hij mij verteld dat hij niet wilde dat er typische Surinaamse rituelen werden uitgevoerd. Geen rituele bewassing, geen Wikandoe dragers, geen afscheid voor de gehele Surinaamse gemeenschap. Gelukkig hadden we zijn wensen voor zijn overlijden op papier gezet en respecteerde zijn familie die, al vonden ze dat best pittig. Een typisch Surinaams ritueel wilde de familie echter absoluut uitvoeren: de uitvaartkist vullen met zijn mooiste kleding. Toen de dochter en zussen hier mee bezig waren, vertelden ze me dat het een fijn gevoel gaf om in alle rust bij hun overleden geliefde te zijn. Met respect werden zijn kledingstukken opgevouwen en vertelden ze elkaar bij welke gelegenheid hij het had gedragen. Ik vond het prachtig om te ervaren hoeveel rust en liefde dat hen bracht.
Hedendaagse rituelen
Dagenlang omringd door vrienden
Nadat een jongen zichzelf om het leven had gebracht, werd hij thuis dagenlang omringd door zijn vrienden. Tijdens deze momenten vonden ze troost bij elkaar en konden ze afscheid van hem nemen. Door in groepjes om hem heen te zitten en elkaar af te wisselen. Al die dagen voerden ze intense gesprekken en deelden ze herinneringen over hun vriend.
Zelf je kist maken
Zelf een kist maken of beschilderen kan een mooi ritueel zijn. Creatief bezig zijn is een waardevolle manier om afscheid te nemen, betekenis te vinden en samen te zijn. Er bestaan allerlei mogelijkheden om de uitvaartkist te decoreren. Op deze pagina vind je een aantal ideeën.
