Liefdevol en bewust afscheid nemen

Met Allerzielen gedenken we onze geliefde overledenen. Een gepast moment om jullie te laten lezen hoe waardevol het kan zijn om al voor het overlijden gesprekken over dood en afscheid te voeren. Sandrine Kwast, Anne-Marie Boogaarts, Perla Michiels Dominguez en Pauline Suidgeest werken regelmatig met mensen die weten dat ze over niet al te lange tijd gaan sterven. In deze blogpost nemen we jullie mee in het verhaal van Anna (45).

Anna heeft een fijn leven: Anna en haar man hebben leuke kinderen van 15, 12 en 8, ze wonen in een gezellig huis en Anna heeft een goede baan als office-manager. Maar Anna loopt al een tijdje met vage rugklachten rond. Door corona wachtte ze met naar de huisarts gaan en toen ze de medische molen in ging, bleek het mis: ze heeft uitgezaaide longkanker. Anna’s leven staat ineens op z’n kop.

Sandrine Kwast – coach bij kanker
Weer in Regie proffesionele hulp bij kanker

Via haar werkgever ontmoet ik Anna. Ze is inmiddels bezig met een behandeling, maar het is duidelijk dat ze niet zal genezen. De behandeling is palliatief. Levensverlengend. Ik verken met Anna welke klachten ze ervaart. Relaties, energieniveau, (mentale) gezondheid, balans in werk & privé en emoties. De impact van kanker is enorm. Klachten lopen daardoor in elkaar over: het ene veroorzaakt het andere én andersom. Anna wil graag hulp voor het voeren van gesprekken met haar en haar partner over het verwerken van deze klap, tips en praktische informatie over hoe ze dit aan de kinderen moeten vertellen en handvatten om met haar angsten om te gaan.

Als je zo’n emotionele klap moet verwerken, komt het vaak voor dat je het gevoel hebt geleefd te worden. Je staat in de overlevingsmodus. Echt verwerken lukt dan nog niet. Dat heeft tijd en ruimte nodig. Daarnaast raken mensen vaak verwijderd van het contact met en vertrouwen in hun lichaam.

Bij Anna uit zich dit in paniekaanvallen. Maar ook kan ze niet goed ‘voelen’. Door alle gebeurtenissen in korte tijd, kan ze nauwelijks bevatten wat er gebeurd is. De sessies die ik met Anna doe, vinden ongeveer eens per twee weken plaats. Ik begeleid haar een aantal maanden. In die tijd zie ik meer rust ontstaan bij Anna. Er is ruimte voor emoties, maar ze voeren niet meer de boventoon. Hierdoor is ze in staat te genieten van de momenten met haar gezin.

Anna’s taken en uren op haar werk worden aangepast, waardoor ze kan blijven werken. Ze haalt veel voldoening uit het werk en het geeft haar structuur. Anna en haar leidinggevende bespreken regelmatig hoe het gaat, of ze de werkzaamheden nog aankan en of haar energieniveau toereikend is. Als de conclusie van beiden is dat het niet meer gaat, zal ze stoppen. Maar zover is het gelukkig nog niet.

Anne-Marie Boogaarts Uitvaartbegeleidster
Funeral Quest Uitvaartbegeleiding

Nadat Anna heeft gehoord dat een gesprek met een uitvaartondernemer voornamelijk rust geeft, werd ik uitgenodigd voor een afspraak. Bij Anna thuis probeer ik het gesprek los te laten komen door vragen te stellen, niet meteen over haar afscheid, maar over haar en haar gezin. Over haar liefhebberijen, haar werk, haar kinderen. Gaandeweg komen dan vanzelf wensen die zij heeft voor haar afscheid naar boven. Anna heeft op dat moment nog niet veel ideeën. Ze vertelt dat ze gecremeerd wil worden. Ze vertelt ook dat ze voornamelijk veel belemmeringen ziet om haar afscheid mooi, met respect en waardig vorm te geven, vanwege alle Coronaprotocollen. Ik hoor haar nogal vaak zeggen: “maar dat kan nu niet”.

Tijd voor mij om haar en haar man te laten zien wat er wel allemaal kan. Maar ik wil ook graag de kinderen betrekken bij het gesprek. Dat is heel belangrijk en dat geldt voor alle leeftijden, van 2 tot 18 jaar. Zodat ook zij mee kunnen denken of op zijn minst goed geïnformeerd worden over wat er straks kan en gaat gebeuren.

Deze tijd vraagt om veel creativiteit. Na een uitvaart het gevoel hebben dat je al het mogelijke hebt gedaan voor de overleden persoon en de familie is heel belangrijk. Het afscheid gaat verder dan alleen de uitvaart en gezien Anna’s leeftijd en die van haar kinderen, zorg ik ervoor dat er bewust herinneringen gemaakt gaan worden.

Perla Michiels Dominguez – fotograaf
Perla Afscheidsfotografie

Anna wil graag mooie momenten en herinneringen creëren. Voor zichzelf, maar ook om ervoor te zorgen dat de kinderen die nooit meer gaan vergeten. Fotografie kan daar op een liefdevolle manier aan bijdragen en dat doe ik op verschillende manieren. Bij Anna en haar gezin ga ik op een gewone dag een reportage maken. Op een ongedwongen manier maak ik foto’s van de dagelijks momenten: samen eten, spelen, een boekje lezen, haren kammen, lunch klaarmaken, uitzwaaien als de kinderen naar school gaan. Momenten van verbinding en interactie. Daarnaast maak ik met het gezin een serie foto’s op de Manege. Hier komt het hele gezin graag en het is een schitterende plek voor mooie familieportretten. Samen met de paarden ontstaan vrolijke, speelse foto’s van het gezin.

Pauline Suidgeest – ceremoniespreker & schrijver
Pauline Suidgeest Ceremoniespreker

Ik help Anna brieven te schrijven voor later. Voor grote levensmomenten waarop de kinderen hun moeder zeker zullen missen, komt er een brief. Een persoonlijke brief voor bij hun diploma-uitreiking, eentje voor als ze gaan trouwen/samenwonen en één voor als het eerste kind geboren wordt. Daarnaast help ik haar met een mooie brief voor haar man. Ik stel vragen die tot nadenken aanzetten en helpen om wezenlijke dingen positief, liefdevol en toekomstgericht te verwoorden. In de brieven schets ik het leven van Anna op de leeftijd van het betreffende kind. Haar dierbaarste herinneringen aan dat moment, hoe de wereld eruitzag en hoe zij daarnaar keek. In de brief over kinderen krijgen schrijft ze over haar zwangerschappen, bevallingen en haar diepe vreugde van moeder zijn. Vol vertrouwen besluit ze iedere brief met een positieve, liefdevolle aanmoediging.

Aansluitend bereiden we de uitvaartceremonie voor. Anna vertelt in het bijzijn van haar man en kinderen over haar leven. Het zijn heftige, maar ook fijne gesprekken, waarin gelachen en gehuild wordt. De kinderen stellen vragen zoals alleen kinderen dat kunnen en gaandeweg wordt steeds duidelijker welke verhalen hoe gaan terugkomen in de ceremonie. Ik ga Anna’s levensverhaal vertellen aan de hand van een paar thema’s en haar man en kinderen gaan elk op hun eigen manier bijdragen. Als we de dag voor de uitvaart alle verhalen doorspreken, zie ik dat er rust en vertrouwen is. Anna gaat het mooie afscheid krijgen dat zij verdient.

Anne-Marie Boogaarts – uitvaartbegeleidster
Funeral Quest Uitvaartbegeleiding

Anna vertelde mij in het begin van het gesprek dat ze dol is op paarden, dat ze haar hele leven paardgereden heeft en het liefst tot op het laatste moment bij de paarden wil zijn. En zo kwam ik op het idee om haar afscheid plaats te laten vinden op de manege. Op de dag van haar crematie is het prachtig weer. Alle paarden lopen in de wei. Lege schragen staan klaar tussen de paarden. Zodra Anna aankomt met de rouwauto wordt ze liefdevol door haar familie naar de weide gebracht en op de schragen gezet. Omdat we buiten zijn, mogen we met wat meer mensen zijn en er is ruimte genoeg om de 1,5 meter aan te houden.

Bij de hekken van de weide hebben we een tafel met thee en koffie klaargezet. Daarnaast is een mooie gedenkplek waar ook het condoleanceregister ligt. We vragen bezoekers om – vooral voor de kinderen – hun mooiste herinneringen aan Anna aan het papier toe te vertrouwen. Het wordt een waardig afscheid met hartverwarmende toespraken en mooie muziek. Het pad waar Anna gedragen wordt hebben we bedekt met bloemblaadjes. De paarden lopen rustig om ons en om Anna heen……precies zoals ze dat zo graag wilde.

Perla Michiels Dominguez – fotograaf
Perla Afscheidsfotografie

Ik fotografeer de hartverwarmende momenten van de uitvaart en laat zien hoe de kinderen die dag hebben beleefd. Met een album en/of slideshow kunnen ze hier altijd op terugkijken. Voor Anna’ s man en kinderen maak ik een fotoboek. Op een professionele manier worden de foto’s van haar leven en haar afscheid tot één boek samengesmeed. Van de familiefoto’s die we aan het einde van Anna’s leven hebben gemaakt, druk ik er een paar op mooie materialen af voor aan de muur.

Voor Anna’s man en kinderen was het een hele zware periode; het ziek-zijn en overlijden van Anna en het gemis is elke dag voelbaar. Maar doordat ze deze tijd heel bewust, open en samen hebben ervaren, kijken ze dankbaar en liefdevol terug naar hoe ze dit met elkaar gedaan hebben. Dat biedt troost, kracht en vertrouwen om verder te gaan.